1. Azot tüketimi fazla olan kültür bitkileri (şeker pancarı, patates, pamuk, mısır, kolza) ile azot depolama özelliklerine sahip olan bitkiler (baklagiller) ard arda yetiştirilmelidir.
2. Derin köklü bitkileri (yonca, şeker pancarı, üçgül, kolza, pamuk, domates, hıyar, havuç) ile yüzlek köklü bitkilerin ( hububat, pırasa, marul, soğan, sarımsak, salata grubu) ard arda yetiştirilmelidir. Aynı kültür bitkisinde ise; daha derin köklü ve sağlam yapılı çeşitlerin üretimi tercih edilmelidir. Ayrıca, üretim tarihi erkene çekilerek bitkilerin daha derin kök yapmaları teşvik edilebilir.
3. Su tüketimi fazla olan kültür bitkileri (yonca, çeltik, mısır, pamuk, şeker pancarı, lahanagiller, patlıcangiller) ile daha az su tüketen bitkileri (patates, hububat, soğan, sarımsak, bezelye) arka arkaya yetiştirilmelidir.
4. Yetiştirme döneminde yavaş gelişen kültür bitkileri (domates, soğan, sarımsak) ile hızlı gelişme özelliğinde olan bitkiler (mısır, soya fasulyesi, sorgum, ıspanak, marul, fiğ, yemlik kolza, salata grubu, turp) ard arda yetiştirilmelidir.
5. Bitki kalıntısı fazla olan bitkiler (baklagil, yem bitkileri, tahıllar, kereviz, soğan) ile kalıntısı az olan bitkiler ( patates, şeker pancarı, karnabahar, lahana, salatalar, ıspanak) ard arda yetiştirilmelidir.
6. İyi planlanmış sağlıklı bir ekim nöbeti ile toprağın organik madde ihtiyacı karşılanmalıdır. Bu amaçla baklagil bitkileri gibi C/N oranı düşük olan ürünlere ekim nöbetinde mutlaka yer verilmelidir.
7. Hastalık ve zararlılara dayanıklı bitki çeşitleri seçilmelidir.
8. Zararlıların önlenmesinde, ön bitkiden sonra art bitki olarak seçilen bitkinin ön bitkide zarar yapan zararlının konukçusu olmamasına dikkat edilmelidir.
9. Zararlının etkinliğini kırmak amacıyla; zararlının biyolojik yapısı dikkate alınarak kültür bitkisinin ekim veya dikimi erken ya da geç zamana kaydırılmalıdır.
ÜRÜN SIRALAMASI
Organik tarımda; ekim nöbeti kadar ürün sıralaması da önemlidir. Ürün sıralamasının ekim nöbetinden farklı olarak kelime anlamı; bir yetiştirme periyodunda, aynı sebze parselinde arka arkaya birden fazla değişik sebze türünün ard arda üretilmesidir. Bu tür programların oluşturulmasında, ekim nöbeti esasları göz önünde bulundurulmalıdır ki; ürün programlarının uygulamaları başarılı olsun. İyi planlanan bir ürün sıralaması ile pazarda tercih edilen, tüketiciler tarafından talep gören, üretim parsellerini hastalık ve zarlılar ile bulaştırmayan sebze türlerinin toprağı fazla yormadan üretimleri gerçekleştirilmiş olur.
Örneğin; erken ilkbaharda lahanagiller familyasından turp ya da şalgam üretimi yapılabilir. Bu ürünlerin hasat edilmesinden sonra aynı parsele yaz üretim periyodu için patlıcangiller familyasından domates, biber ya da patlıcan üretimi yapılabilir. Hasadın sona ermesiyle işlenen tarlaya sonbahar üretimi için pancar, pazı ya da ıspanak ekimi yapılabilir. Aynı zamanda bu ürünler hasat edilmeyerek tohum üretimine de bırakılabilirler.
Diğer bir ürün sıralaması örneği ise; şöyle düzenlenebilir: İlkbaharda salata grubu sebzeler, yaz üretim döneminde yazlık kabak ve sonbahar üretimine yönelik olarak brokkoli üretimi yapılabilir. Üretim planlamasında dikkat edilecek en önemli iki nokta; ilkbahar ve sonbahar ürünü olarak programa alınan ürünlerin soğuklara toleranslı olan serin iklim ya da kışlık sebzeler grubundan seçilmesi ve ön bitkinin art bitki için alleopati etkisi oluşturmayacak türlerden seçilmiş olması üretimde karşılaşılacak problemlerin azaltılması bakımından önemlidir.
Çizelge 2. Ürün sıralaması programı örneği
Üretim dönemi
|
Erken ilkbahar
|
Yaz
|
Sonbahar
|
Sebze familyaları
|
Lahanagiller
|
Patlıcangiller
|
Kazayağıgiller
|
Sebze türleri
|
Turp
Şalgam
|
Domates
Biber
Patlıcan
|
Pancar
Pazı
Ispanak
|
BİRLİKTE ÜRETİM-EŞZAMANLI ÜRETİM
Organik tarımın önerdiği üretim sistemlerinden biri de; birlikte üretim ya da eşzamanlı üretim olarak adlandırılan üretim sistemidir. Bu üretim programında iki ya da daha fazla sebze türünün veya bir sebze ile sebze grubuna girmeyen bir başka bitki türünün aynı üretim parseli içerisinde aynı üretim periyodunda üretilmesidir. Bu üretim sisteminde, bir çok üretim programı kombinasyonlarının hazırlanabilmesi mümkündür. Birlikte üretim için seçilen; bitki türlerinin de seçiminde ekim nöbeti esasları dikkate alınmalıdır.
Birlikte üretime en güzel örneklerden birisi, fide dikimi yapılmış olan lahana ya da karnabahar bitkilerinin sıra aralarına turp tohumu ekilerek birlikte üretim yapılmasıdır. Sıra arsında turplar yavaş gelişir. Hızlı gelişen lahana ya da karnabahar hasat edilip pazara sunulduktan sonra turplar gelişimlerini tamamlayarak pazara sunulurlar.
Diğer bir alternatif bitki üretim programı ise yavaş gelişen endiv ve hindiba bitkilerinin arasına hızlı gelişen salata grubu sebzelerden birisinin ekilip-dikilmesidir. Endiv ya da hindiba gelişimine devam ederken gelişimini tamamlamış olan salata grubu sebzeler hasat edilerek pazara sunulabilir.
Birlikte üretimde dikkat edilmesi gereken en önemli noktalardan biri üst ürün olarak seçilen bitkinin sıra aralarını geniş tutarak alt bitkinin gelişimi için gerekli olan ışıklanmanın sağlanmasıdır. Dikkat edilmesi gereken diğer bir nokta ise; alt ürünün üst ürünün gölgesinden fazla etkilenmeyen, az ışık isteyen sebze gruplarından seçilmesidir. Aksi taktirde alt üründen beklenen faydayı sağlamak mümkün olmamaktadır.
Birlikte üretimde üreticiler şu gerçeği baştan kabul ederek üretim programlaması yapmalıdır. Üretim programında yer alan türlerden birisinin daha iyi gelişip daha verimli olacağı her koşulda göz önünde bulundurulmalıdır. Ayrıca; her bitki birlikte üretime uygun olmayabilir. Örneğin; tıbbi bitki amaçlı kullanıma yönelik olarak kadife çiçeği üretimi yapılması planlanıyorsa bu bitki domates ya da yazlık kabak bitkilerinin arasına dikilmemelidir. Diğer taraftan eğer; üretim parselinde nematod problemi var ise; ara ürün olarak tatlı mısır seçimi faydalı olmaktadır. Çizelge 3'te birlikte üretim için uygun olabilecek sebzelere örnek verilmiştir.
Çizelge 3. Birlikte üretim için uygun sebze grupları
Sebze familyası
|
Maydanozgiller
|
Lahanagiller
|
Kabakgiller
|
Sebze türleri
|
Kök kerevizi
Yaprak kerevizi
Havuç
Maydanoz
Rezene
|
Brokkoli
Karnabahar
Lahana
Hardal
Turp
|
Hıyar (askıda)
Yazlık kabaklar
|
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder